Για τους μαθητές του Α1 τμήματος
ΦΑΙΑΚΙΔΑ: ( ζ-ν 209 )
1. Ραψωδία ζ : Η άφιξη του Οδυσσέα στη χώρα των Φαιάκων
Στο βιβλίο μας έχουμε τους στίχους 139- 259.
Ενότητες:
1. 139 – 149: τέχνασμα της Αθηνάς για να ξυπνήσει ο ναυαγός Οδυσσέας.
2. 150 – 159 : μονόλογος του Οδυσσέα
3. 160 – 184 : οι κόρες τρόμαξαν εκτός από τη Ναυσικά
4. 185 - 227 : ο Οδυσσέας ικετεύει τη Ναυσικά
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ 4ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
α) 185 – 206 : Ο Οδυσσέας παρουσιάζεται ως ικέτης στη Ναυσικά και της απευθύνει φιλοφρονήσεις
β) 207 – 212 : ο ναυαγός Οδυσσέας μιλάει για τα βάσανά του
γ) 213 – 220 : ο πολύγνωμος Οδυσσέας διατυπώνει τα αιτήματά του
δ) 221 – 227 : Ο θείος Οδυσσέας κλείνει το λόγο του με ευχές
5. 228 – 259 : Η Ναυσικά ανταποκρίνεται στα αιτήματα του Οδυσσέα
ΥΠΟΕΝΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ 5ης ΕΝΟΤΗΤΑΣ
α) 229 – 241 : Η ευγενική βασιλοπούλα βεβαιώνει τον Οδυσσέα ότι θα τον βοηθήσει και του αποκαλύπτει την ταυτότητά της και τη χώρα της
β) 243 – 259 : Η πανέμορφη Ναυσικά δίνει εντολές στις κοπέλες για να περιποιηθούν τον Οδυσσέα.
ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ένα νέο θέμα παρακολουθούμε στους στίχους αυτούς : το θέμα της ικεσίας.
Ο ικέτης ήταν πρόσωπο ιερό, προστατευόταν από το Δία. Ο ικέτης όταν έφτανε στο σπίτι κάποιου καθόταν ή πάνω ή πλάι στις στάχτες της εστίας του σπιτιού . Γονάτιζε μπροστά σε αυτόν που ικέτευε και αγκάλιαζε τα γόνατά του ή
με το ένα χέρι άγγιζε το γόνατό του και με το άλλο χέρι άγγιζε το πηγούνι αυτού που απευθυνόταν. Συνόδευε την ικεσία του με πολλές ευχές.
223 – 227 : το ιδανικό της ενωμένης και αγαπημένης οικογένειας
230 – 234 : Η πίστη των αρχαίων ότι την τύχη τους την καθόριζαν οι θεοί και κυρίως ο Δίας. Για αυτό το λόγο οι άνθρωποι πρέπει να υπομένουν καρτερικά τα βάσανά τους, σεβόμενοι τις αποφάσεις των θεών.
ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΟΥΣ
1. 163 – 169 : αναφορικό μέρος : 163( σαν το περήφανο … ) – 167
Δεικτικό μέρος : 168 - 169
Κοινός όρος: η ανάγκη για εξεύρεση τροφής και η άγρια όψη
Η λειτουργικότητα της παρομοίωσης: δίνει ζωντάνια και παραστατικότητα. Γίνεται πιο κατανοητή η εικόνα του Οδυσσέα και η ανάγκη του να βρει «φιλοξενία». O λόγος γίνεται πιο όμορφος.
2η παρομοίωση : στίχοι 198 – 206
Αναφορικό μέρος : 198 – 204 ( Ω ναι , κάποτε… βλαστός )
Δεικτικό μέρος : 205 – 206 ( έτσι… ακουμπήσω)
Παρομοιάζεται η Ναυσικά με ένα νέο κλωνάρι φοινικιάς.
Κοινός όρος : η κατάπληξη που προκαλεί στον ήρωα η θέα της ομορφιάς.
Λειτουργικότητα : με την παρομοίωση τονίζεται με μοναδικό τρόπο η ομορφιά της Ναυσικάς αφού συγκρίνεται με νιόβγαλτο κλωνάρι φοινικιάς, φυτό που ήταν και είναι μεγάλης αξίας και ομορφιάς.
ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΠΑΡΟΜΟΙΩΣΕΩΝ ΠΟΥ ΑΝΑΛΥΣΑΜΕ ΠΙΟ ΠΑΝΩ
Υπάρχει μεγάλη αντίθεση στα δυο πρόσωπα: Ο Οδυσσέας άγριος σαν πεινασμένο λιοντάρι και η Ναυσικά όμορφη σαν νιόβγαλτο κλωνάρι φοινικιάς.
Η ΟΜΟΡΦΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΣΙΚΑΣ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ( ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΜΑΤΑΙΩΣΗΣ ΤΟΥ ΝΟΣΤΟΥ)
Τονίζεται η ομορφιά της Ναυσικάς γιατί θα λειτουργήσει σαν δοκιμασία στον Οδυσσέα, που σκοπό έχει να φτάσει όσο γίνεται πιο γρήγορα στην Ιθάκη. Εδώ θα κινδυνεύσει να ξεχάσει το στόχο του .Έχει να ξεπεράσει μια νέα δοκιμασία. Τι θα συμβεί; Θα αποφασίσει να μείνει εδώ και παντρευτεί την όμορφη Ναυσικά; Η ομορφιά της αναφέρεται στην εξωτερική της εμφάνιση αλλά και στην ομορφιά της ψυχής της. Είναι πράγματι ένας πειρασμός και όλοι έχουμε την περιέργεια να δούμε πως θα λειτουργήσει στην ψυχή του Οδυσσέα.
2. Ραψωδία θ: Οδυσσέως σύστασις προς Φαίακας.
Στίχοι 102-302
Σκοπός μας είναι : 1. να χαρούμε τους αθλητικούς αγώνες 2. Να μάθουμε ποιες δραστηριότητες χρησιμοποιούν οι Φαίακες για να τιμήσουν το φιλοξενούμενό τους. 3. Να παρακολουθήσουμε πώς ο Οδυσσέας ανακτά το ηρωικό του παρελθόν και έτσι προ - οικονομείται η αυτό -αποκάλυψή του.
Ενότητες και τίτλοι ( αναφέρονται περισσότεροι τίτλοι για κάθε ενότητα για παράδειγμα)
α) 102-116, Ο Οδυσσέας θρηνεί ακούγοντας τον αοιδό Δημόδοκο ή Το τραγούδι του Δημόδοκου προκαλεί βαθύ πόνο στον Οδυσσέα ή Ο Οδυσσέας κλαίει βουβά ακούγοντας το τραγούδι του αοιδού Δημόδοκου.
β) 123-126 : Ο Αλκίνοος προτείνει αθλητικούς αγώνες ή Η πρόταση του Αλκίνοου για αγώνες. ή Η ανακούφιση για τον φιλοξενούμενο θα έλθει με τη διεξαγωγή αθλητικών αγώνων
γ) 132- 157 : Διεξαγωγή αθλητικών αγώνων ή Πλήθος πολιτών παρακολουθούν τους αθλητικούς αγώνες.
δ) 158 – 189 : ο Λαοδάμας προτείνει στον ξένο να αγωνιστεί και αυτός αρνείται με ευγένεια.ή η ευγενική πρόσκληση του Λαοδάμαντα και η άρνηση του Οδυσσέα.
ε ) 190- 220 : Ο Ευρύαλος προκαλεί τον Οδυσσέα και αυτός οργισμένος απαντά ή ο Ευρύαλος προσβάλλει τον Οδυσσέα και αυτός του απαντά ανάλογα.
στ) 221 – 275: Ο Οδυσσέας διακρίνεται στη δισκοβολία και προκαλεί τους Φαίακες.
ζ) 276 – 302 : Ο Αλκίνοος δικαιολογεί τον Οδυσσέα και προτείνει χορό. ή Η ικανότητα του βασιλιά Αλκίνοου να ηρεμεί τα πλήθη.
η) 434 -455 : Όλοι παρακολουθούν με θαυμασμό τους χορευτές. ή Χορευτές και οι ικανότητές τους. ή Άξιοι χορευτές καθηλώνουν τους παρευρισκομένους.
θ) 456 – 461 : Ο Οδυσσέας εκφράζει θαυμασμό για τους χορευτές.
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ ΦΑΙΝΕΤΑΙ
1 . Από τη διοργάνωση και την τελετή των αθλητικών αγώνων.
2. Από την ομολογία του Αλκίνοου ότι υπερέχουν στο τρέξιμο
3. Από την ανάπτυξη του ναυτικού τους.
4. Από την καλλιέργειά τους στη μουσική και το χορό.
5. Από τις υλικές απολαύσεις.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ
Περιγραφική αφήγηση έχομε στους στίχους : 102-115,132-159,221-232,434-455.
Διαλογικά μέρη ή διάλογο έχομε : στιχ. 184-189, 191- 196, 198- 220, 233-238, 142-275, 278- 302, 457-460.
ΕΙΚΟΝΕΣ ( οι πιο σημαντικές )
102- 109 : ο Οδυσσέας που θρηνεί βουβά.
221-230 : ο δισκοβόλος Οδυσσέας ( οπτική και ακουστική εικόνα)
441- 455 : οι χορευτές που χορεύουν.
Ο ΑΟΙΔΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ
Ιδιαίτερα γνωρίσματα των αοιδών :
1. Η γνώση του παρελθόντος.
2. η θεϊκή έμπνευση
3. η ικανότητα να τραγουδούν για τα έργα των θεών και των ανθρώπων. (έργα θεών τε ανθρώπων τε)
4. η ικανότητά τους να τέρπουν
5 . η εύνοια των θεών
6. η τυφλότητα
7. είναι αυτοδίδακτοι
8. «κίθαριν» και «φόρμιγγα» είναι τα μουσικά τους όργανα
9. το ρεπερτόριό τους ήταν πλούσιο
Ασκήσεις : 1. Να γράψετε τι γνωρίζετε για τους αοιδούς.
2 Στη ραψωδία α γνωρίσαμε τον αοιδό Φήμιο και στη ραψωδία θ τον Δημόδοκο. Να βρείτε τα τυπικά επίθετα που αναφέρονται για κάθε αοιδό και να κάνετε σύγκριση.
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΙΑΚΩΝ
Οι Φαίακες ήταν φιλόξενος λαός και αυτό αποδεικνύεται από την άριστη φιλοξενία που προσφέρουν στον Οδυσσέα. Πρέπει να βοηθούσαν στον επαναπατρισμό των ανθρώπων που κατέφευγαν στη χώρα τους, όπως ο Οδυσσέας. Ο βασιλιάς Αλκίνοος δε θέλει να κρατήσει τον ξένο εάν αυτός δε θέλει, παρόλο που θα τον ήθελε να μείνει και να τον κάνει γαμπρό του.
Η χώρα τους είναι ένας παράδεισο, αλλά με ανθρώπινη κοινωνία : ένα ανθρώπινο πραγματικό ζευγάρι και η κόρη τους , η Ναυσικά (κόρη), η Αρήτη (βασίλισσα) και ο Αλκίνοος , ο βασιλιάς. Ο βασιλιάς διοικεί ένα λαό που ζει ειρηνικά, ασκείται στα σπορ και ασχολείται με τη μουσική, το χορό, ψυχαγωγείται με τα συμπόσια, προσφέρει γενναιόδωρα φιλοξενία.
Είναι μια κοινωνία ιδανική αλλά και ανέφικτη.
Μέσα στην πλήρη κρίση του θεσμού της βασιλείας ( θυμηθείτε την «αγορά των Ιθακησίων»), ο Όμηρος μας περιγράφει ένα βασιλιά που ξέρει να βασιλεύει ειρηνικά και ξέρει να αποκαθιστά την τάξη και την ηρεμία.
Δεν υπάρχει πολιτική πάλη όπως συμβαίνει στην Ιθάκη. Αυτό, που ο Οδυσσέας θέλει να αποκαταστήσει στην Ιθάκη, υπάρχει εδώ ,στη Σχερία, τη χώρα των Φαιάκων.
Άσκηση
Με αφορμή το θρήνο του Οδυσσέα να συζητήσετε αν το κλάμα είναι μια συναισθηματική αντίδραση που ταιριάζει στις γυναίκες και τα παιδιά ή μια αντίδραση χαρακτηριστική όλων των ανθρώπων, ανεξάρτητα από φύλο και ηλικία.
